zdrowie-psychiczne-dzieci

Zdrowie

zobacz także

Zdrowie psychiczne dzieci https://www.youtube.com/watch?v=m3WpO-adT5Q

Rozważając warunki zdrowotne dziecka skupiamy się zazwyczaj na zdrowiu fizycznym. Lekarz pediatra podczas badań kontrolnych wykonuje dziecku bilans parametrów rozwoju fizycznego, regularnie ustanawia terminy szczepień a na podstawie analizy pobranej krwi, określa niedobory i zaleca dietę wzbogaconą o konieczne wartości dla prawidłowego rozwoju. Właściwe odżywianie, prawidłowa aktywność fizyczna, sen i wypoczynek, higiena osobista, szczepienia, leczenie, zapobieganie powikłaniom są nieocenione, jednak czy wystarczą, aby wskazać, czy dziecko jest zdrowe? Czy możemy w równym stopniu dbać o zdrowie psychiczne dzieci?

Psychologowie uważają, że zdrowie psychiczne dziecka jest tak samo ważne, jak jego zdrowie fizyczne. Można by postawić twierdzenie, że jest dużo ważniejsze, ponieważ jego prawidłowy stan wyprzedza i kształtuje prawidłowy stan zdrowia fizycznego i dalszy rozwój. Pozwala dziecku radzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie życie, pokonywać problemy, ukształtować poczucie własnej wartości, dobrze rozumieć się z pozostałymi rówieśnikami czy rodzeństwem. Zdrowie psychiczne dziecka wpływa na jego rozwój fizyczny, intelektualny, emocjonalny i społeczny.

Co jest ważne dla rozwoju dziecka?

Najważniejsze jest poświęcać dziecku czas. Dobrym pomysłem jest zbliżanie bądź łączenie wielu funkcji. Można pozwolić dziecku odrabiać lekcje czy rysować na stole w kuchni, kiedy przygotowujemy obiad, lub wspólnie rozłożyć się w jadalni, po dwu stronach stołu, aby dziecko wykonywało swoją pracę a rodzic swoją, niezależnie, czy jest to praca przy komputerze, czy szycie spódnicy, można połączyć obydwa zajęcia. Fakt, że dziecko ma własny pokój z efektownym biurkiem nie zmienia w żaden sposób jego potrzeby przebywania z rodzicem. Wychodząc na wspólny spacer, porozmawiajmy o sprawach dziecka, zagrajmy wspólnie w ulubioną grę, ustalajmy jadłospis pytając członków rodziny o ulubione potrawy i podzielmy je dniami w taki sposób, aby każdy mógł zjeść swój ulubiony posiłek. Wykonując codzienne prace domowe ważne jest, aby wyznaczać dziecku zadania, które wykonuje zawsze. Może to być rozwieszanie prania. Jak to zrobić? Włożyć do pralki kilka ubrań dziecka, wyprać i pozwolić dziecku rozwiesić na suszarce. Pochwalić za wykonaną pracę a kiedy zniknie w swoim pokoju, dopiero podejść do suszarki i poprawić. Powtarzać te czynności systematycznie, co najmniej raz w tygodniu. Po jakimś czasie zauważymy, że dziecko przyzwyczaiło się i traktuje tę czynność, jako własne zadanie w pracach domowych. Wówczas można dołożyć kolejną czynność, przykładowo wykładanie sztućców ze zmywarki i układanie w szufladzie oraz nakrywanie do stołu. Traktować to również systematycznie i stale. Jeśli nie chce mu się lub twierdzi, że nie ma czasu, zostawić sztućce w zmywarce a kiedy nie będzie sztućców do obiadu lub kolacji, to wskazać dziecku rezultat tego, że nie wykonało swojego zadania, aby uświadomić dziecku, jak ważna jest jego praca dla wspólnego posiłku. Nie wyręczać, poczekać, aż rozwiesi wyprane ubrania czy przyniesie sztućce do stołu. Należy uczyć dziecko odpowiedzialnego wykonywania własnych obowiązków. To ważne, żeby dziecko miało obowiązki domowe.

Istotne jest okazywanie miłości, czułości i ciepła. Należy pokazywać, jak bardzo dzieci są dla nas ważne, a zatem już od przedszkola skłaniać dziecko do wypowiedzi, pytać oraz uważnie i cierpliwie słuchać odpowiedzi, czy opowieści o wydarzeniach. Świat dziecka jest równie ważny jak świat dorosłych i nie można pokazać dziecku, że myślimy inaczej natomiast należy ważyć zainteresowanie sprawami wszystkich członków rodziny, aby ograniczyć skłonności do poczucia wyjątkowości. Dla dziecka bardzo ważne jest przytulanie, uśmiech rodziców, wsparcie, otarcie łez, gdy spotka coś bolesnego oraz po prostu bycie z nim w różnych sytuacjach, gdy potrzebuje rodziców, zarówno gdy przeżywa pozytywne emocje jak i negatywne. Wspierać, ale nie krytykować.

Ważne jest, aby zapewnić bezpieczeństwo, które każde dziecko powinno znaleźć w swoim domu przy rodzicach. Dziecko potrzebuje pewności, że rodzice zawsze zapewnią mu opiekę. Każda rodzina jednak to pojęcie może określać w inny sposób. Dla jednej może to być dom z ogrodem i wspólne zamieszkiwanie z dziadkami, którzy odbierają dzieci ze szkoły, dla drugich to jest stała praca ojca i pobyt matki w domu, aby zajmować się dzieci a dla trzeciej ułożony grafik dla opiekunki, która odbiera dzieci z przedszkola, szkoły i zaprowadza na trening lub kurs niemieckiego. Ważne jest, aby dziecko miało zapewnioną opiekę i nie czekało po zamknięciu przedszkola w szatni, bo nikt go nie odebrał.

Dobrze jest uczyć dziecko odpowiedzialności, uczciwości, szczerości, miłości, szacunku wobec innych ludzi poprzez własne postępowanie, powtarzanie pewnych czynności lub zachowań. Rodzic jest wzorem do naśladowania, a dzieci są obserwatorami postępowania rodziców. Dzieci łatwo przyswajają wartości za pomocą modelu dostarczonego przez rodziców poprzez okazywanie prawidłowego zachowania, z którym dziecko się utożsamia. Warto zatem prześledzić swoje wartości, dążenia, plany, relacje z ludźmi pod kątem wpływu na obraz przekazywany dziecku.

Należy dziecko doceniać, chwalić, nagradzać. Czy powodem nagrody powinny być tylko osiągnięcia, czy również jego starania, zaangażowanie i wysiłek, jakie wkłada w zadanie? Pochwała wzmacnia pozytywne zachowania i sprawia, że dziecko chętnie będzie je powtarzało. Uznanie powoduje, że będzie otwarte na nowe doświadczenia, pewne siebie i swej wartości. Jednakże nie należy przeceniać starań ponad sukces, ponieważ może to zaburzyć system wartości. Należy omówić uzyskaną ocenę, aby rozważyć, dlaczego dziecko nie wygrało, nie otrzymało piątki, nie wykonało zadania i wspólnie poprawić efektywność pracy, poćwiczyć, wzmocnić słabe strony, poprawić błędy, ponownie wykonać pracę.

Warto pozwalać dziecku na zdobywanie wartości według własnego planu i osiąganie wymarzonych doświadczeń, towarzysząc mu, ale nie ograniczając. Nie można zabraniać spełniać się w tym, co sprawia mu radość, a należy wspierać, by ta radość była jeszcze większa. Trzeba przy tym zaufać, że dziecko dysponuje wewnętrzną mocą. Należy słuchać i obserwować dziecko. Poznać jego mocne i słabe strony, odkryć zainteresowania i podsuwać nowe formy aktywności. Wybrać się na wystawę, do muzeum, zabrać dziecko do stadniny, na pływalnię, na lodowisko lub pokazać mu robótki na drutach. Rozłożyć kredki, farby i duże kartki na podłodze i malować, naklejać lub kolorować wspólnie. Dopuśćmy dziecko do przygotowania kolacji, aby mogło rozbić mięso, mieszać ciasto, czy obierać owoce na sok. Razem poczytajmy wieczorem książki czy gazety. Sprawdzajmy, co dziecko lubi robić, co sprawia mu przyjemność. a czego nie znosi, co go nudzi. Kiedy dziecko kocha biologię to nie pokładajmy nadziei na kontynuowanie rodzinnej tradycji prawniczej, gdyż może zostać świetnym lekarzem. Nie wolno zmuszać dziecka do zajęć, które nie sprawiają mu przyjemności. Pozwólmy mu podążać własną drogą. Należy obserwować dziecko, sprawdzać co lubi, a czego unika, czego się boi, a co sprawia mu satysfakcję, uważnie przyglądać się dziecku i wsłuchiwać w to, o czym mówi.

Nieocenione jest uczenie samodzielności. Może ona być osiągana na każdym poziomie życia dziecka. Rano obudźmy dziecko pół godziny wcześniej, aby zdążyło samo ubrać się do przedszkola, przy obiedzie pozwólmy mu wybrać ryż lub makaron a wieczorem, którą bajkę mu poczytać. Ale pamiętać należy o dozowaniu stopnia trudności do wieku dziecka, więc nie kupujmy trzylatkom trzewików sznurowanych ani rękawic z pięcioma palcami. Następnie dziecko powinno samo wybrać, na jaki obóz pojedzie, którego języka będzie się uczyć - można wspólnie kupić kurs językowy w księgarni, składający się z płyty i podręcznika, by zachęcać dziecko do systematycznej nauki. Następnie samo wybiera treningi sportowe a ostatecznie szkołę średnią oraz studia. Dziecko samo powinno odnaleźć swoją pasję i wykonywać ją z zaangażowaniem, a nie pod przymusem. Tylko podczas samodzielnych decyzji dziecko poznaje problem wyboru i uczy się konsekwencji, kiedy popełni błąd. Stójmy obok, aby pomóc ten błąd naprawić, ale nie eliminujmy jego popełniania. Dziecko musi również popełniać własne błędy, aby nabrać doświadczenia. Trzeba pozwolić, by dziecko poniosło konsekwencje swoich zachowań.

Warto jest ustalić jasne zasady i określić granice w postępowaniu dziecka i rodzica. Należy być konsekwentnym w ich zachowaniu, ale też elastycznym przy ich egzekwowaniu. Pamiętać należy, że przemoc fizyczna, jak i przemoc psychiczna są niedopuszczalne, ranią dziecko i sprawiają, że może ono być agresywne bądź wycofane w poczuciu obniżonej wartości własnej osoby.

Profilaktyka

Jakie postępowanie z dzieckiem będzie chroniło przed wystąpieniem zaburzeń psychicznych? Jak dostrzec symptomy zaburzeń psychicznych u dziecka i skuteczne radzić sobie z nimi?

Zdrowie psychiczne jest uwarunkowane przez wiele czynników, m.in.: biologiczne: genetyka, przebyte choroby, urazy, infekcje; społeczne: szkoła, grupa rówieśnicza, wsparcie społeczne, status społeczny; ekonomiczne: stan majątkowy, możliwości realizacji własnych celów; rodzinne: rodzina, skład rodziny, funkcjonowanie poszczególnych członków rodziny, emocje, styl wychowawczy; środowiskowe: warunki życia, narażenie na zanieczyszczenie, oddziaływanie substancji toksycznych.

Zdrowie psychiczne charakteryzuje interakcja doświadczeń, począwszy od charakteru przywiązania, relacji interpersonalnych poprzez funkcjonowanie mózgu oraz wyposażenie genetyczne. Wpływ na niektóre z wymienionych czynników mamy różny i tu można wskazać zwłaszcza czynniki rodzinne, gdzie rodzice mogą zaplanować ogólny kształt rodziny, ilość dzieci, zatem czy będzie to jedynak czy rodzeństwo, ale już nie mają wpływu na ciążę bliźniaczą, ograniczony wpływ mogą mieć na decyzję o rozwodzie a żaden na chorobę, wypadek czy śmierć. Podobnie z czynnikami społeczno-ekonomicznymi czy środowiskowymi, gdzie zasadniczo stan ten można polepszyć poprzez kształcenie, podwyższanie kwalifikacji, zmianę pracy, mieszkania, otoczenia, warunków bytowych. Jednakże i ten stan jest ograniczony poprzez predyspozycje osobiste, zależność od innych osób bądź związek z nimi, np. pomoc chorym dziadkom wykluczająca przeprowadzkę do innego miasta.

Natomiast niezależnie od czynników stałych oraz takich, których zmiana byłaby trudna podstawowym czynnikiem, który w zasadniczej mierze zależy od nas i może przynieść pozytywny efekt jest sposób wychowania dzieci oraz przekazywania emocji. Rodzice swoimi postawami i sposobem traktowania dziecka mogą wywołać dwie relatywnie różne postawy, mianowicie stymulować rozwój i sprawiać, że dziecko zrealizuje w pełni swój potencjał oraz będzie pozytywne emocjonalnie i szczęśliwym, bądź też spowodować, że dziecko nie wykorzysta wszystkich możliwości, a nawet będzie cierpieć przez całe życie, ogromnym problemem będzie dla niego miłość, bliskość z drugim człowiekiem, czułość i okazywanie ciepła.

Nawet jeśli właściwie dbamy o zdrowie psychiczne dzieci, jest rzeczą naturalną, że dzieci doświadczają różnych problemów psychicznych, których źródła mogą powstać poza domem. Większość trudności ma charakter przejściowy i nie wymaga leczenia w zakresie zdrowia psychicznego, natomiast, gdy problemy są poważne i uporczywe, rodzice powinni zwrócić się o pomoc do specjalistów.

Zaburzenia psychiczne wśród dzieci

Zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju mogą być związane z powtarzającym się, intensywnym bólem emocjonalnym, trwającym przez długi okres. Dzieci mogą odczuwać nieracjonalny strach i lęk, ciągły smutek i niskie poczucie własnej wartości.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej sprawia, że dzieci są nieuważne, nadpobudliwe, impulsywne. Mogą one nieustannie naruszać zasady, przeszkadzać w trakcie zajęć szkolnych.

Zaburzenia odżywiania prowadzą do polaryzacji w odżywianiu i polegają na ekstremalnym niedojadaniu lub przejadaniu się, czemu towarzyszą uczucia głębokiego cierpienia co do postrzegania własnego kształtu lub wagi ciała.

Wiele zaburzeń psychicznych może rozpocząć się w dzieciństwie i ich źródło może zostać niezauważone przez rodziców lub nauczycieli. Szacuje się, że 1 na 10 dzieci i nastolatków cierpi na zaburzenia psychiczne, jednak mniej niż 1 na 5 spośród tych dzieci jest leczonych.

Kiedy potrzebna jest pomoc?

Jest rzeczą naturalną, że dzieci czasem niewłaściwie się zachowują, odczuwają smutek lub niepokój. Dlatego ważne jest, aby umieć odróżnić zachowania zwyczajne dla danego etapu rozwoju od narastających oznak poważniejszych problemów lub stanów lękowych. Niepokojące zachowania wymagają więcej uwagi, gdy wyraźnie odbiegają od zachowań rówieśników, od wcześniejszych zachowań dziecka, powtarzają się i mają destrukcyjny wpływ na codzienną aktywność dziecka.

Gdzie szukać pomocy?

Gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości co do funkcjonowania psychicznego naszego dziecka, przede wszystkim należy zwrócić się do lekarza pediatry i poprosić o dokładne zbadanie dziecka. pod kątem niepojących symptomów. Należy naświetlić lekarzowi nasze obawy w zachowaniu dziecka i wskaźniki, które nas niepokoją. Lekarz rodzinny może dalej skierować do psychologa, psychiatry dzieci i młodzieży. Do specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego możemy zgłosić się również bez skierowania.

Można także skontaktować się z przedszkolem, szkołą dziecka, a tam pomocni mogą okazać się nauczyciele i psychologowie szkolni, którzy posiadają kwalifikacje w zakresie wsparcia zarówno dziecka, jak współpracy z rodziną. Pomocą służą pracownicy poradni pedagogiczno-psychologicznych, których zadaniem jest opieka i wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego dzieci oraz pomoc w zakresie określenia indywidualnego trybu nauczania, jeżeli zajdzie taka potrzeba. Nauczanie indywidualne jest to forma nauki przeznaczona dla uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły.

Poradnie zdrowia psychicznego

dla dzieci i młodzieży świadczą usługi nieodpłatnie w zakresie umów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Pomagają w formie psychoterapii indywidualnej, rodzinnej i grupowej. Udzielają porad psychologicznych oraz konsultacji i porad psychiatrycznych. Wspomagają dzieci mające problemy w domu, w szkole oraz w codzienności. Konsultują dzieci z autyzmem oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju. Leczą traumy i urazy psychiczne, zaburzenia nastroju, stany depresyjne, nerwicowe, fobie społeczne, zaburzenia behawioralne (snu, odżywiania) emocjonalne, stany lękowe, zaburzenia opozycyjno-buntownicze. Wspomagają terapię leczenia uzależnień od używania alkoholu, innych substancji, narkotyków, nikotyny, internetu. Prowadzą oddziały dzienne dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju.

Zasady opieki psychiatrycznej są relewantne do uwarunkowań zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Należą do nich: wspieranie rodzin, nauczycieli, służb społecznych, prawnych, pediatrów, lekarzy rodzinnych i jednostek opieki nad matką i niemowlęciem oraz innych agend społecznych w procesie wychowywania dzieci, rozwijanie systemów wczesnej interwencji, efektywność i bezpieczeństwo leczenia oraz dostępność dla wszystkich dzieci po to, aby zredukować cierpienie, ograniczyć niesprawność i pomagać w ujawnieniu potencjału rozwojowego. Dla małej grupy potrzebujących pomocy dzieci, są wysokospecjalistyczne oddziały szpitalne, natomiast najbardziej szerokie środowiskowe formy pomocy stanowią poradnie, oddziały dzienne, oddziały opieki środowiskowej i interwencji kryzysowej.

Wpływ szkoły na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży

Rozpoczęcie nauki szkolnej dziecka to ogromna zmiana w życiu dziecka i całego systemu rodzinnego. Jest ono skonfrontowane z wymaganiami innymi niż płynące głównie od rodziców, którzy przestają być dla dziecka jedynymi autorytetami. Musi odnaleźć się wśród rówieśników, a także sprostać wymaganiom systemu nauczania. Jednocześnie jest to okres wzrastającej samodzielności dziecka, nabywania nowych umiejętności interpersonalnych w grupie rówieśniczej i nowych kompetencji. Rodzice zaś muszą ustalić reguły dotyczące nauki dziecka, na ile i jak pomagać mu w nauce, jak i ile kontaktować się ze szkołą oraz czy i jak podzielić z nią zasady wychowywania dziecka. Dużą rolę odgrywają tu oczekiwania rodziców wobec dziecka, często kształtowane przez przekazy dotyczące wagi wykształcenia.

Stosunek rodziców do nauki dziecka jest bardzo ważny, bowiem wyważone oczekiwania, biorące pod uwagę możliwości dziecka oraz stała aprobata dla jego wysiłków i sukcesów mogą istotnie wpływać na motywacje dziecka do nauki i czerpanie z niej przyjemności. Ważne jest również ukazywanie dziecku możliwości nauki poprzez gry i zabawy, aby nauka nie kojarzyła się z wyłącznie obowiązkiem.

Wśród czynników negatywnych związanych ze szkołą można zauważyć m.in. niedostatki w środowisku fizycznym szkoły, nieprawidłowości w organizacji procesu nauczania, niekorzystną strukturę kadry pedagogicznej, niedostateczne współdziałania rodziców i szkoły oraz wreszcie narastające zjawisko agresji zarówno wśród uczniów jak i nauczycieli lub dyrekcji w szkole, które przyjmuje charakter agresji bezpośredniej, lub pośredniej, wykluczenia z grupy, czynienia z dziecka „kozła ofiarnego” bądź też przemocy w cyberprzestrzeni.

Wpływ grupy rówieśniczej na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży

Znaczenie wpływu rówieśników zarówno dla kształtowania zdrowia jak i czynnika zaburzeń psychicznych dzieci rośnie wraz z wiekiem i ma szczególne znaczenie u nastolatków. W tym okresie rozwojowym związki z grupą rówieśniczą są konkurencją dla związku z rodzicami, a jednocześnie oparciem. Dostarczają wzorców do identyfikacji i poczucia przynależności, tak ważnych wobec prób nastolatka dystansowania się od rodziny. Środowisko rówieśnicze proponuje pewne, czasami inne niż rodzina, wartości, style i modele życia. W grupie rówieśniczej panuje jednakże częściej niż w rodzinie tendencja do agresji, a równocześnie alienacji, potrzeby kontaktu, ale niemożności jego nawiązywania, pogrążenia się w świecie wirtualnym, w którym przyjaciele stanowią tylko użytkowników portali internetowych. Istnieją także zagrożenia związane z przynależnością do grupy rówieśniczej: nadmierne uczestnictwo, trudności w kontaktach, odrzucenie i izolowanie oraz sztywne role społeczne.

Pomimo powagi odkryć z zakresu neurobiologii i genetyki, nadrzędną rolę dla wszystkich czynników wpływających na zdrowie oraz zaburzenia u dzieci i młodzieży pełni kultura. Kultura wyznacza bowiem funkcjonowanie rodziny, preferencje pewnych wartości, zmieniające się społeczne role rodziców. Równocześnie dostarcza ona młodzieży wzorców funkcjonowania, pożądanych wartości, osiągnięć a jednocześnie dekonstruuje zastane wartości w wyniku bardzo szybkich procesów transformacji.

Literatura:

Irena Namysłowska Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży w Polsce - stan rozwoju opieki psychiatrycznej i zadania na przyszłość

Dominika Kopystecka Jak dbać o zdrowie psychiczne dzieci?

Iwona Sikora Odporność psychiczna w okresie dzieciństwa